فرصت تغییر مسیر قطعه‌سازان ایرانی

ورود بزرگان خودروسازی اروپا به ایران در حالی طی زمستان امسال و به لطف برجام، کلید خورد که این موضوع بستر توسعه صنعت قطعه کشور را فراهم آورده و قطعه‌سازان را در معرض فرصتی طلایی برای رشد قرار داده است.اگر نگاهی به روند توسعه صنعت خودرو در کشورهای مختلف به‌خصوص امثال ترکیه و کره‌جنوبی بیندازیم، به وضوح متوجه خواهیم شد که آنها به‌واسطه ایجاد یا تقویت زیرساخت‌های قطعه‌سازی خود توانسته‌اند صنعت خودرویی صادرات محور و قابل قبول داشته باشند.

به‌عبارت بهتر، خودروسازان بزرگ دنیا از قطعه‌سازانی به روز، صاحب سبک و قوی برخوردارند که نقشی غیر‌قابل‌انکار و بسیار مهم در عملکرد مثبت آنها (خودروسازان) داشته و به‌نوعی حتی عامل رشد و توسعه شان بوده‌اند.اگر برخی کشورهای صاحب صنعت قطعه را فاکتور بگیریم، عامل توسعه قطعه‌سازی در برخی ممالک دیگر، ورود شرکت‌های معتبر دنیا و انتقال تکنولوژی به‌واسطه همکاری‌های مشترک یا سرمایه‌گذاری خارجی بوده است. در واقع هم‌اکنون که صنعت قطعه برخی کشورها به جایگاهی قابل‌قبول و توسعه یافته رسیده، عامل اصلی آن، برقراری ارتباط با شرکت‌های معتبر خارجی و هموار کردن مسیر ورود آنها بوده است.

به‌عنوان مثال، در ترکیه که هم‌اکنون قطعه‌سازی یکی از صنایع پیشرو و صادرات محور به حساب می‌آید، رشد این صنعت به‌واسطه ورود شرکت‌های خارجی، سرمایه‌گذاری و همکاری مشترک با قطعه‌سازان این کشور بوده است.اتفاقا در گفت‌وگوی چندی پیش «دنیای‌اقتصاد» با رئیس انجمن قطعه‌سازان ترکیه، او نیز با اشاره به اهمیت مشارکت‌های خارجی، تاکید داشت که صنعت قطعه این کشور به‌دلیل وصل شدن به خارجی‌ها به‌خصوص اروپایی‌ها توانست خود را ارتقا داده و به جایگاهی قابل قبول در تولید و صادرات برسد.آلپر کانجا حتی این را هم گفت که قطعه‌سازان ترکیه به‌واسطه آموزش توسط خارجی‌ها، به روز شده و این به روز بودن را به خودروسازان این کشور نیز انتقال دادند تا خود عامل توسعه صنعت خودرو در همسایه غربی ایران باشند.

با توجه به اظهارات او مشخص می‌شود که هرچند ترکیه در حال حاضر برندی متعلق به خود در خودروسازی ندارد، اما قدرت قطعه‌سازی‌اش سبب شده خودروسازان بزرگی مانند فورد و هیوندایی و رنو اقدام به تولید محصولات خود در این کشور کنند. اوضاع به شکلی است که در حال حاضر ترکیه به پایگاه صادراتی برخی خودروسازان موردنظر در منطقه تبدیل شده و سالانه حدود 24 میلیارد دلار خودرو و قطعه از این کشور صادر می‌شود.این در حالی است که خودروسازی و قطعه‌سازی ایران با وجود داشتن برخی مزیت‌های برتر نسبت به ترکیه، از نظر مسائلی مانند توسعه و صادرات و همچنین کیفیت، نتوانسته پا به پای همسایه خود پیش آمده و رشد کند.در این بین، قطعه‌سازی ایران در مقایسه با صنعت قطعه ترکیه، بسیار عقب مانده که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، یکی از دلایل اصلی آن، عدم ارتباط مناسب و عمیق با شرکت‌های خارجی است.

فرصت برجام برای قطعه‌سازان

اما قطعه‌سازی ایران در حالی به دلایل مختلف به‌خصوص عدم ارتباط عمیق با شرکت‌های خارجی، از همتایان منطقه‌ای خود عقب افتاده که حالا به‌واسطه توافق هسته‌ای و اجرایی شدن برجام، فضای مناسبی برای جبران این عقب ماندگی فراهم آمده است. تا به امروز ورود شرکت‌هایی مانند پژوسیتروئن، رنو و فولکس واگن به کشور قطعی شده و تمامی آنها طبق قانون وزارت صنعت، معدن و تجارت ملزم به داخلی‌سازی محصولات خود در ایران هستند. به‌عبارت بهتر، با توجه به قانون ساخت داخل حداقل 40 درصدی وزارت صنعت برای خودروسازان خارجی در ایران، نوعی توفیق اجباری نصیب قطعه‌سازان شده تا به‌واسطه وصل شدن به اروپایی‌ها، اولا در تولید خودروهای پسابرجامی نقش داشته باشند و همچنین توان کیفی و تکنولوژیک شان را ارتقا بدهند.در واقع حضور خودروسازان خارجی در ایران، فرصتی بزرگ را برای قطعه‌سازان داخلی ایجاد کرده تا تجربه موفق صنعت قطعه برخی کشورها از جمله ترکیه را تکرار و در مسیر توسعه و به‌روز شدن حرکت کنند. هرچند در حال حاضر وجود برخی مشکلات (که البته این روزها ظاهرا کمرنگ شده‌اند)، میان قطعه‌سازان ایرانی و شرکت‌های خارجی، راه را برای همکاری‌های مشترک ناهموار کرده، با این حال با برطرف شدن این ناهمواری‌ها، می‌توان به ارتقای صنعت قطعه کشور امید داشت.

البته این موضوع بستگی مستقیم به تفکر و رفتار قطعه‌سازان کشور دارد، چه آنکه اگر آنها حاضر به سرمایه‌گذاری مشترک با خارجی‌ها نشده و نپذیرند که نیازمند تغییر و آموزش توسط شرکت‌های معتبر دنیا هستند، آب از آب در قطعه‌سازی ایران تکان نخواهد خورد. در این مورد اما فربد زاوه، کارشناس خودرو کشور به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: با توجه به فضای ایجاد شده در پسابرجام، فرصت مناسبی برای رشد قطعه‌سازی کشور ایجاد شده، منتها به شرطی که در درجه اول، دولت از مدیریت صنعت خودرو کنار رفته و همچنین قطعه‌سازان نیز نیاز به تغییر را احساس کنند. او با اشاره به اینکه تا وقتی قطعه‌سازان به دنبال لابی برای حفظ خودروهای قدیمی هستند، حاضر به سرمایه‌گذاری جدید و به روز شدن نخواهند شد، می‌افزاید: دولت ترکیه سال‌ها پیش متوجه شد که باید برای ارتقای صنایع خود، دست از حمایت آنها برداشته و درهای مملکت را به روی شرکت‌های معتبر خارجی باز کند؛ بنابراین ما هم اگر می‌خواهیم راه آنها را برویم، باید همین اقدامات را انجام بدهیم.

این کارشناس ادامه می‌دهد: قطعه‌سازان ایرانی تا وقتی فشاری روی آنها از ناحیه بازار نباشد، نیاز به تغییر را در خود احساس نخواهند کرد؛ بنابراین اگر دولت از خودروسازی کنار برود و رقابت در بازار خودرو کشور افزایشی قابل قبول یابد، قطعه‌سازان ناچار به ایجاد تغییر خواهند شد.به گفته زاوه، قطعه‌سازان وقتی احساس کنند در صورت عدم تغییر، از بین خواهند رفت، در مسیر تغییر قدم خواهند گذاشت و آنجاست که می‌توان به پیاده شدن الگوهای موفق جهانی در صنعت قطعه کشور امیدوار بود.